- Hành tinh ấy được gọi với những cái tên rất thơ mộng: Sao Vệ Nữ, sao Kim, sao Hôm, sao Mai... Đáng tiếc là qua các cuộc thăm dò của những con tàu thám hiểm vũ trụ, con người ngày càng nhận ra rằng: Ngôi sao đó không hề thơ mộng chút nào, mà thực tế nó là một địa ngục.Sắp tới, Cơ quan vũ trụ châu Âu sẽ phóng tàu thám hiểm Venus Express tới hành tinh này với hy vọng lần đầu tiên nhìn thấy bộ mặt thật của thần Vệ Nữ dưới tầng khí quyển dày 20-35 km.
Nhân chuyến bay nói trên, Hiệp hội hành tinh (Planetary Society) có trụ sở tại Califomia (Mỹ) - Tổ chức khuyến khích nghiên cứu vũ trụ phi chính phủ lớn nhất thế giới - đã phát động một cuộc thi vẽ với tựa đề "Postcards from Venus" (Bưu thiếp gửi từ sao Kim) dành cho mọi người trên trái đất. Nội dung cuộc thi: Thí sinh cần tưởng tượng để vẽ những "bức tranh phong cảnh" của sao Kim với góc độ nhìn từ trên cao xuống. Giải cao nhất của cuộc thi là một chuyến đi tới Trung tâm giám sát vũ trụ châu Âu ở Darmstadt, Đức, vào tháng 4 năm tới, để từ đó cùng theo dõi tàu thám hiểm Venus Express đi vào quỹ đạo của hành tinh này.
Thế nhưng không ít người cho rằng, cuộc thi này đã lạc mốt mất... 40 năm. Bởi cái thời mà người ta vẫn còn một sự hình dung đầy lãng mạn và thi vị về sao Kim đã chấm dứt từ những năm 1960.
Người anh em sinh đôi
Trên hành trình trôi nổi trong vũ trụ vô biên, sao Kim là hành tinh gần trái đất nhất, lại có độ lớn và khối lượng tương tự như trái đất. Và về đêm thì có độ sáng chỉ thua mặt trăng. Được xếp vào loại hành tinh giống trái đất nhất về cấu tạo thổ nhưỡng, song có lẽ không thể có sự sống trên đó, ít nhất thì cũng không ở dạng quen thuộc như trên thế giới xanh của chúng ta.
Được bao bọc bởi lớp thán khí dày đặc và nặng gấp 90 lần, sao Kim chịu một áp suất 92 bar - tương tự như ở độ sâu 900 m dưới đáy biển, nơi bất cứ chiếc tàu ngầm bình thường nào cũng bị bóp bẹp như một bao diêm. Nhiệt độ 470oC không cho phép giọt nước nào tồn tại trên bề mặt nung đỏ, chứa đầy những vũng thiếc và chì nóng chảy nằm trên nền đá nham thạch đông cứng từ các núi lửa phun ra. Nồng độ lưu huỳnh và acid sẽ thiêu cháy mọi mầm mống sinh vật.Đối với giới nghiên cứu, kiến thức về sao Kim sẽ cho phép hiểu rõ hơn về lịch sử của hệ mặt trời và tương lai của trái đất, vì những gì còn làm ta loay hoay mò mẫm về hiệu ứng nhà kính và những tác động của nó trong vài thập kỷ tới thì sao Kim đã trải qua ở mức độ cực đoan.
Tuy nhiên mọi kiến thức về sao Kim cho đến 1960 chỉ dựa vào phương pháp đo gián tiếp bằng radar sóng điện từ do trạm Magellan của NASA tiến hành từ quỹ đạo gần, thể hiện các vật thể với độ lớn trên 100 m.
Vất vả nhận họ hàng
Ngày 12/2/1961, vệ tinh Venera 1 của Liên Xô lần đầu tiên bay cách sao Kim 100.000 km nhưng không quan sát được gì và cũng mất liên lạc với trung tâm điều hành, vì hệ cảm ứng định vị bị nhiệt độ cao tàn phá. Người Mỹ thành công hơn chút ít với Mariner 2 một năm sau, đo được sóng điện từ gây nhiệt và khẳng định sao Kim không có từ trường. Venera 2 bốc cháy trước khi lại gần sao Kim, và Venera 3 (1966) là sứ giả đầu tiên tiếp cận được bề mặt hành tinh bão táp này, tuy nhiên ngay lập tức bị phá hủy hoàn toàn. Sau Venera 5 và 6 bị áp suất bóp nát ở độ cao 18 km, Venera 7 (1970) là chuyến đổ bộ may mắn đầu tiên, từ đó ta có được những hình ảnh "thật" cũng như các dữ liệu chính xác về nhiệt độ và áp suất, được hoàn thiện bởi Venera 8 (1972). Nhưng cũng phải đợi đến chuyến Venera 16 (1982), bản đồ địa lý của sao Kim mới được coi là hoàn chỉnh...
Sắp tới, Venus Express sẽ là chuyến bay tiên phong của Cơ quan vũ trụ châu Âu đến sao Kim. Vượt 41 triệu km, tháng 4/2006, Venus Express sẽ đi vào quỹ đạo ổn định để nghiên cứu khí quyển và bề mặt sao Kim trong hai ngày (ngày sao Kim gần bằng 500 ngày Trái Đất!) và nếu cần thiết sẽ kéo dài thêm hai ngày nữa. Phi thuyền Messenger của NASA trên đường tới sao Mộc cũng bay gần sao Kim trong năm 2006 và 2007. Cơ quan nghiên cứu vũ trụ Nhật JAXA cũng dự định phóng vệ tinh Planet C vào năm 2008. Các chuyến viễn du đến với người anh em sinh đôi sẽ diễn ra tấp nập, khi người Nga vào thập kỷ tới phóng loạt tàu Venera D nối tiếp những thành tựu ngày xưa.
Giờ đây những con tàu thám hiểm không chỉ xé toang màn mây bao quanh sao Hôm - sao Mai, mà sẽ để lại dư vị sắt thép khiến trí tưởng tượng ngày càng ít đất phát triển...
Nước trên sao Kim bị khô kiệt do tác động của hiệu ứng nhà kính
Ảnh minh họa tàu thăm dò Venus Express làm việc trên sao Kim - Ảnh Reuters
Ảnh minh họa tàu thăm dò Venus Express làm việc trên sao Kim - Ảnh Reuters
Sao Kim, vốn được mệnh danh là anh em song sinh với Trái đất của chúng ta, từng có nước bao phủ, trước khi bị hiện tượng ấm lên toàn cầu làm khô kiệt như ngày nay. Các nhà khoa học thuộc Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) đã rút ra kết luận này dựa trên các dữ liệu do tàu thám hiểm sao Kim đầu tiên "Venus Express" của cơ quan này thu thập được trong hơn một thập kỷ qua.
Các dữ liệu thu thập được cho thấy sao Kim rất giống Trái đất về khối lượng, bán kính, tỷ lệ và cấu tạo hóa học, thậm chí cả nguyên lý vật lý cơ bản dẫn đến hiệu ứng nhà kính. Đây là hành tinh "hàng xóm" gần Trái đất nhất, khoảng 42 triệu km tính từ điểm gần nhất. Trong khí quyển sao Kim có chứa một lượng rất lớn khí CO2, thủ phạm chính gây hiệu ứng nhà kính, trong khi các đám mây là nơi tích tụ a-xít sun-phua-ríc. Điều khác biệt lớn nhất là trên sao Kim không có ô-xy và nước, hai yếu tố cơ bản để duy trì sự sống của sinh vật.
Tuy nhiên, các tác giả của công trình nghiên cứu này tin rằng từng có nước trên bề mặt sao Kim, trước khi nó bị hiện tượng ấm lên toàn cầu làm khô kiệt như ngày nay. Giải thích luận điểm này, nhà khoa học Hakan Svedhem, một trong những tác giả chính của nghiên cứu, cho biết có thể do sao Kim gần với Mặt trời hơn, nên khí quyển nóng hơn và nước có nhiệt độ rất cao. Khi bốc thành hơi, hơi nước trở thành một loại khí gây hiệu ứng nhà kính, điều này đồng nghĩa với việc hơi nóng Mặt trời sẽ bị "nhốt" lại nhiều hơn, khiến cho hành tinh này càng trở nên nóng hơn. Nhiệt độ tăng cao càng làm cho quá trình nước bay hơi diễn ra mạnh mẽ khiến lượng nước lớn trên bề mặt hành tinh này biến thành hơi bay lên và hòa tan vào trong không gian của vũ trụ. Nước ở đại dương nóng đến mức sôi được.
Kết quả là cuối cùng toàn bộ nước trên sao Kim bị khô kiệt hoàn toàn và hiện chỉ còn phát hiện thấy dấu vết của nước trong bầu khí quyển của hành tinh này. Các nhà khoa học khẳng định điều này đã từng xảy ra trên sao Kim. Họ cũng khẳng định, thậm chí ngày nay, Trái đất và sao Kim duy trì một lượng CO2 tương đương. Trong khi trên Trái đất, khí CO2 bị nén chặt trong đất, đá và đại dương, thì trên sao Kim, sức nóng mãnh liệt đẩy CO2 hòa với không khí. Khoa học gọi tiến trình này là hiện tượng hiệu ứng nhà kính, xảy ra giống như trên Trái đất. Theo các nhà khoa học, phải chăng đây là sự cảnh báo đối với loài người về những vấn đề cấp bách như hiện tượng thay đổi khí hậu toàn cầu do tiến trình ấm dần lên trên Trái đất đang gây ra.
Tàu thám hiểm sao Kim "Venus Express" của ESA dự kiến sẽ tiếp tục hoạt động trên quỹ đạo cách bề mặt hành tinh này khoảng 60 km đến năm 2013. Tàu được trang bị các thiết bị cảm ứng hiện đại để nghiên cứu bề mặt và bầu khí quyển của hành tinh này. Nhờ các dữ liệu do tàu gửi về Trái đất, các nhà khoa học xác định được nhiệt độ trên sao Kim khoảng 457 độ C, có thể làm tan chảy những kim loại như chì và kẽm. Nhiệt độ giữa ban ngày và đêm chênh nhau tới 30-40 độ C. Gió ở độ cao 60 km trên bề mặt sao Kim mạnh gấp hơn 3 lần các cơn bão trên Trái đất. Các nghiên cứu cũng cho biết trong khoảng thời gian 700-900 triệu năm qua, sao Kim đã bị mất lớp vỏ của nó và địa hình bề mặt hành tinh này đã thay đổi ghê gớm bởi sức mạnh khổng lồ nào đó.
Các dữ liệu thu thập được cho thấy sao Kim rất giống Trái đất về khối lượng, bán kính, tỷ lệ và cấu tạo hóa học, thậm chí cả nguyên lý vật lý cơ bản dẫn đến hiệu ứng nhà kính. Đây là hành tinh "hàng xóm" gần Trái đất nhất, khoảng 42 triệu km tính từ điểm gần nhất. Trong khí quyển sao Kim có chứa một lượng rất lớn khí CO2, thủ phạm chính gây hiệu ứng nhà kính, trong khi các đám mây là nơi tích tụ a-xít sun-phua-ríc. Điều khác biệt lớn nhất là trên sao Kim không có ô-xy và nước, hai yếu tố cơ bản để duy trì sự sống của sinh vật.
Tuy nhiên, các tác giả của công trình nghiên cứu này tin rằng từng có nước trên bề mặt sao Kim, trước khi nó bị hiện tượng ấm lên toàn cầu làm khô kiệt như ngày nay. Giải thích luận điểm này, nhà khoa học Hakan Svedhem, một trong những tác giả chính của nghiên cứu, cho biết có thể do sao Kim gần với Mặt trời hơn, nên khí quyển nóng hơn và nước có nhiệt độ rất cao. Khi bốc thành hơi, hơi nước trở thành một loại khí gây hiệu ứng nhà kính, điều này đồng nghĩa với việc hơi nóng Mặt trời sẽ bị "nhốt" lại nhiều hơn, khiến cho hành tinh này càng trở nên nóng hơn. Nhiệt độ tăng cao càng làm cho quá trình nước bay hơi diễn ra mạnh mẽ khiến lượng nước lớn trên bề mặt hành tinh này biến thành hơi bay lên và hòa tan vào trong không gian của vũ trụ. Nước ở đại dương nóng đến mức sôi được.
Kết quả là cuối cùng toàn bộ nước trên sao Kim bị khô kiệt hoàn toàn và hiện chỉ còn phát hiện thấy dấu vết của nước trong bầu khí quyển của hành tinh này. Các nhà khoa học khẳng định điều này đã từng xảy ra trên sao Kim. Họ cũng khẳng định, thậm chí ngày nay, Trái đất và sao Kim duy trì một lượng CO2 tương đương. Trong khi trên Trái đất, khí CO2 bị nén chặt trong đất, đá và đại dương, thì trên sao Kim, sức nóng mãnh liệt đẩy CO2 hòa với không khí. Khoa học gọi tiến trình này là hiện tượng hiệu ứng nhà kính, xảy ra giống như trên Trái đất. Theo các nhà khoa học, phải chăng đây là sự cảnh báo đối với loài người về những vấn đề cấp bách như hiện tượng thay đổi khí hậu toàn cầu do tiến trình ấm dần lên trên Trái đất đang gây ra.
Tàu thám hiểm sao Kim "Venus Express" của ESA dự kiến sẽ tiếp tục hoạt động trên quỹ đạo cách bề mặt hành tinh này khoảng 60 km đến năm 2013. Tàu được trang bị các thiết bị cảm ứng hiện đại để nghiên cứu bề mặt và bầu khí quyển của hành tinh này. Nhờ các dữ liệu do tàu gửi về Trái đất, các nhà khoa học xác định được nhiệt độ trên sao Kim khoảng 457 độ C, có thể làm tan chảy những kim loại như chì và kẽm. Nhiệt độ giữa ban ngày và đêm chênh nhau tới 30-40 độ C. Gió ở độ cao 60 km trên bề mặt sao Kim mạnh gấp hơn 3 lần các cơn bão trên Trái đất. Các nghiên cứu cũng cho biết trong khoảng thời gian 700-900 triệu năm qua, sao Kim đã bị mất lớp vỏ của nó và địa hình bề mặt hành tinh này đã thay đổi ghê gớm bởi sức mạnh khổng lồ nào đó.
